Castricum

Castricum is een een dorp en gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente telt ruim 36.000 inwoners en heeft een oppervlakte van ongeveer 60 km². De gemeente Castricum is onderdeel van de samenwerkingsregio Kennemerland. De gemeente Castricum bestaat uit Castricum, Limmen, Akersloot, Bakkum en De Woude. De gemeente grenst westelijk aan de Noordzee, noordwestelijk aan Bergen, noordelijk aan Heiloo, noordoostelijk aan Alkmaar, zuidoostelijk aan Uitgeest en zuidelijk aan Heemskerk.

Castricum heeft een sterke toeristische sector, dankzij haar ligging tussen en het strand. De camping in Bakkum is geliefd bij Amsterdammers. Het Alkmaardermeer bij Akersloot en de bollenvelden met Hortus Bulborum in Limmen zijn ook bekende attracties. De tuinbouw en vooral de teelt van bloembollen in Limmen bestaat sinds circa 1900. Sinds 2015 is het archeologisch depot van de provincie Noord-Holland in Castricum gevestigd, onder de naam Huis van Hilde.

Rond het jaar 990 komt de naam Castricum voor het eerst in geschreven bronnen voor. In de boeken van de Abdij van Egmond wordt dan gesproken over een schenking van de zoon van Dirk II, graaf Arnulf, aan de abdij van één en driekwart hoeve gelegen in Castrichem. In de middeleeuwen werden naast de naam Castrichem ook Casterkem, Castringhem, Kasterchem en Kasterkem gebruikt. Uiteindelijk is dit Castricum geworden.

Er zijn een aantal theorieën over de naam Castricum:

• De naam Castricum zou afgeleid kunnen zijn van de Latijnse woorden “castri locus” wat legerplaats betekent.

• De naam zou ook afkomstig kunnen zijn van de Griekse naam Castor. De oorspronkelijke vorm van Castricum zou dan “Castors-hum” zijn, oftewel “huis van Castor”.

• Het zou ook kunnen dat de naam Castricum komt van het Latijnse woord “castor” wat “bever” betekent.

• Een andere mogelijkheid is dat Castricum een verbastering is van “Castra in Kinheim” met de betekenis van “Kasteel in Kennemerland”.

• Nog een mogelijkheid is dat de naam Castricum afgeleid zou kunnen zijn van het woord Gaast-ric-heem: de woonplaats die rijk (ric) is aan geestgronden (gaasten). Een gaast (of geest) was een hoger gelegen stuk grond, dat geschikt was voor landbouw en bewoning.

• Een laatste mogelijkheid is dat Castricum zijn oorsprong vindt in “Castrik-heem”. Iemand met de naam Kastrik of Castrik zou zich hier gevestigd hebben.

Onderzoeken hebben aangetoond dat al vanaf de derde eeuw voor Christus in het duingebied mensen hebben gewoond in eenvoudige hutten van leem en twijgen. Ook uit de Romeinse tijd zijn bewoningssporen in de bodem van Castricum aangetroffen. Rond de vierde eeuw trok de bevolking weg door overstromingen als gevolg van de stijging van de zeespiegel. Pas in de zesde, zevende eeuw werden de omstandigheden weer geschikt voor een terugkeer van de bevolking.

In de middeleeuwen groeit het oude Castricum nauwelijks. Het is dan ter hoogte van de tegenwoordige Zeeweg begrensd door het dorp Baccum. In de 12e eeuw wordt de oude Nederlands Hervormde Kerk (vroeger Sint Pancratiuskerk) gebouwd op de plaats waar eerder een houten kapel heeft gestaan.

Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten en later tijdens de Tachtigjarige Oorlog ontkomt ook Castricum niet aan vernieling en plundering. In 1519 wordt de oude kerk vergroot en reeds in 1584 is er sprake van een schoolmeester in Castricum. Het grondgebied van Bakkum, dat in 1613 van de Graaf van Egmond is overgegaan op de heer Johan van Oldenbarnevelt, werd een Vrije Heerlijkheid genoemd.

In 1749 koopt Nicolaas Geelvinck, ambachtsheer van Castricum, de Heerlijkheid Bakkum. Deze aankoop luidt een tijdperk in waarin Bakkum steeds meer met Castricum wordt verbonden. Tenslotte wordt op 1 januari 1812 bij decreet van Napoleon Bakkum bij Castricum gevoegd.

In 1799 staat Castricum even in de schijnwerpers van de wereldgeschiedenis. De Engelsen en de Russen hebben grote bezwaren tegen de machtsuitbreiding van Frankrijk na de bezetting van de Bataafse Republiek door de Franse legers. Op 27 augustus landt bij Callantsoog een Engelse troepenmacht, aangevoerd door Sir Ralph Abercrombie. Ook de Russen zetten voet aan wal in Noord-Holland onder aanvoering van Hermann en Jeropsoff. Na een aantal schermutselingen ten noorden van Castricum, vindt de beslissende slag op 6 oktober 1799 plaats op grondgebied van Castricum. De slag duurt tot acht uur ´s avonds. Dan is het Engels-Russische leger door de Franse en Bataafse troepen, aangevoerd door Brune en Daendels, verslagen.

Tegen het einde van de 19e eeuw neemt het aantal inwoners vrij snel toe. Oorzaken kunnen gevonden worden in: de opening van de spoorlijn Haarlem-Alkmaar (1876) en de stichting van het provinciaal ziekenhuis Duin en Bosch (1904). Castricum wordt ook een dorp van gepensioneerden en renteniers. De eerste forensen vestigen zich er en het dorp wordt een druk bezocht vakantieoord. Het laatste als gevolg van de aanleg van de Zeeweg (1925) en de opening van het kampeerterrein (1928).  In de Tweede Wereldoorlog wordt door de Duitse bezetters om militaire redenen een groot aantal woningen afgebroken. Een belangrijk deel van de bevolking van Castricum wordt geëvacueerd. Na een eerste periode van wederopbouw begint Castricum in het naoorlogse tijdperk in sneltreinvaart te groeien en wordt een bijna stedelijk forensendorp. De uitbreidingsplannen volgen elkaar razendsnel op en allerlei voorzieningen als bibliotheek, sporthal, zwembad komen tot stand.